استنباط مبانی علوم انسانی اسلامی در آثارعلامه جوادی آملی

author

Abstract:

با توجه به چارچوب نظری اندیشه اسلام از منظر استاد علامه جوادی آملی که بر چهار مؤلفه اصلی علل غایی، فاعلی، مادی و صوری مبتنی است، بررسی نسبت (باورها و ارزش‎های) فلسفه محض با فلسفه علوم انسانی اسلامی و نیز نسبت فلسفه مضاف اخیر با مجموعه علوم انسانی اسلامی، در تولید علوم انسانی اسلامی دارای اهمیت است. از منظر این اندیشمند، در منظومه یک اندیشه یا دین و یا عینیت، داشتن تبیین، تحریر و تحلیل بهتر از حقیقت هر موضوعی به شناسایی دقیق و تبیین علل چهارگانه آن موضوع عینی یا اعتباری بستگی دارد. مبدأ فاعلی پیدایش گونه‎گون فلسفه‎های مضاف به علوم یا امور، نوع نگرش کلی (الهی یا الحادی) فیلسوفان علم، به انسان و جهان می‏باشد؛ هرچند ممکن است خود عالم به صورت صرفاَ ارتکازی از آن آگاه باشد. علت غایی و بایسته حکمت و نیز فلسفه‏های مضاف، سعادتمند و نورانی‎ساختن انسان و جامعه بشری در پرتو علم یا امر مضاف‏الیه است. علت صوری فلسفه‏های مضاف، نگرش فیلسوف علم به هستی، انسان، شناخت، ارزش و دیگرمؤلفه‎های مؤثر بر چارچوب، مبانی و منطق شناخت علم مضاف‎الیه است. علت و مبدأ مادی در فلسفه مضاف، همان علم مضاف‎الیه است؛ این علم محمل و ظرف عینیت یابی نگرش‎های پیش‎گفته عالم (علت صوری یا نوع صورت‎بندی آن علم) است. همان صورت‎بندی یعنی اصول موضوعه و پیش‎فرض‎های پذیرفته‎شده توسط آن عالم برای آن علم است که سبب الهی یا الحادی‎شدن آن علم می‏شود. بنابراین در این مقاله مبانی خداشناختی، غایت‎شناختی، هستی‎شناختی، معرفت‎شناختی، انسان‎شناختی، جامعه‎شناختی، تاریخ‎شناختی و ارزش‎شناختی بررسی می‏شود و در فرجام آثار و نتایج این دستاوردها بر ارتقای حد‏اکثری غنای علوم انسانی اسلامی و کارآمدی آن، مورد توجه قرار می‏گیرد. روش این تحقیق، منطق ترکیبی و بایسته فهم دین است که در ضمن مقاله تبیین می‎شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

مبانی و کاربست‌های نظریه «روح معنا» در آثار جوادی آملی

چکیده یکی از نظریات مطرح‌شده در سنت اسلامی در باب نحوه مواجهه با مفردات متشابه قرآن، نظریه وضع لفظ برای روح معنا است که نخستین بار غزالی به‌صراحت از آن سخن گفته است. این نظریه که در تاریخ اندیشه اسلامی در میان عرفا و پیروان حکمت متعالیه مقبول واقع شده، در نظر جوادی آملی بر اساس زنجیره‌ای از مبانی، مقبول افتاده و کاربست‌های متعددی یافته است. التزام حداکثری به قوانین زبان عربی در مواجهه با متون ...

full text

مبانی وجودشناختی توسعه و تعالی علوم برپایه عقلانیت وحیانی؛ با تأکید بر اندیشه‌های آیت‌الله جوادی آملی

نظریه «عقلانیت‌ وحیانی» و نقش آن در توسعه و تعالی علوم بشری، از ابتکارات آیت‌الله جوادی آملی شناخته می‌شود. این مدل اسلامی، به‌مثابه روشی جامع در تولید و تکامل معرفت علمی، در مقابل الگوی عقلانیت مدرن غربی بر آن است تا با تلفیق و استفاده متوازن از عقل و نقل، زمینه رشد و تکامل انسان را از طریق تعالی علوم فراهم آورده و به این وسیله، بهروزی و سعادت دنیوی و اخروی او را تأمین نماید.در این پژوهش تلاش ...

full text

الگوی مشاوره‌ای خودپنداره تاله‌محور مبتنی بر مبانی انسان‌شناسی اسلامی(دیدگاه جوادی آملی)

خودپنداره، انگیزة قوی در رفتار فرد است. عمل و رفتار فرد مطابقت دارد بااینکه او در آن زمان، خویش را چگونه می‌بیند. روان‌شناسان تحولی معتقد هستند باورها و عقاید ایدئولوژیک فرد از عوامل بنیادی در تشکیل خودپنداره‌ای قوی و منسجم است. با توجه به اینکه مبانی فلسفی و انسان‌شناختی، اساس شکل‌گیری اعتقادات ایدئولوژیک فرد هستند؛ لذا بررسی مبانی انسان‌شناسی از طریق تأثیر‌گذاری بر برنامه‌های پژوهشی علوم‌تربی...

full text

صورت‌بندی سازوکار حداقلی نظریه آیت‌الله جوادی آملی برای تقسیم‌بندی علوم

به‌منظور حل نزاع میان علم و دین، نظریه‌های گوناگونی مطرح شده است؛ برخی علوم را به نفع دین مصادره کرده‌اند و دستاورد علوم را یکسره مردود خوانده‌اند و دیگرانی با تأکید بر روش تجربی، دین را به کناری نهاده‌اند؛ درحالی‌که گروه سومی نیز از تعامل مسالمت‌آمیز میان علم و دین سخن گفته‌اند. در این میان، آیت‌الله جوادی آملی در زمینۀ علم دینی به دو صورت نظریه‌پردازی کرده‌اند: گاهی در مقام توصیف نفس‌الأمر و ...

full text

نقد کتاب مبانی استنباط حقوق اسلامی

پای‌بندی به اصول تدوین کتب آموزشی علوم انسانی، به‌خصوص در مباحث فقهی، حقوقی و اصول فقه از الزامات غیرقابل اجتناب است، با بررسی و کنکاش به‌عمل آمده در شیوه نگارش، پیکربندی مباحث و محتوای علمی کتاب مبانی استنباط حقوق اسلامی مواردی چون فقدان وحدت سبک در پیکربندی مطالب، نادیده‌انگاری منطق تدوین و دست‌آوردهای متأخرین و معاصرین، فقدان ارتباط منطقی میان برخی عناوین مطرح‌شده، فقدان بهره‌مندی از مستندات...

full text

حدیث، جایگاه و کارکرد آن در مبانی تفسیری آیت الله جوادی آملی

تفسیر تسنیم از جمله تفاسیر معاصر است که مؤلف آن در کنار روش تفسیر قرآن به قرآن و ارائة بحثهای متنوع اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و ... از روایات وارده در منابع حدیثی شیعه و سنی نیز استفاده کرده است. آیت الله جوادی آملی از سویی معتقد به استغنای قرآن در دلالت بر مفاهیم خود از هر عامل دیگر است و از سویی دیگر جایگاه والایی برای حدیث در نظر گرفته و قرآن منهای اهل بیت  را قرآن منهای قرآن میشمارد. این مق...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 25  issue 95

pages  165- 190

publication date 2020-04-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023